Dopuszczenie możliwości zakładania w Polsce fundacji rodzinnej, do której powstania konieczne jest między innymi wniesienie przez fundatora tzw. funduszu założycielskiego, spowodowało konieczność jednoczesnego dokonania zmian w Kodeksie cywilnym – a dokładnie, w prawie spadkowym, w szczególności w zakresie zachowku.
Zmiany te mają na celu między innymi określenie jaki charakter na gruncie prawa spadkowego, jakie skutki prawne wiążą się z wniesieniem przez fundatora funduszu założycielskiego do fundacji rodzinnej.
I tak, z istotnych kwestii należy wymienić obowiązek zaliczania na poczet należnego uprawnionemu zachowku, poza darowizną, spadkiem, zapisem, także świadczeń jakie uprawniony do zachowku otrzymał od fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
Dalej, nowe przepisy każą doliczać do spadku przy obliczaniu zachowku, poza darowiznami i zapisami windykacyjnymi, co do zasady, fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę oraz co do zasady, mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, o wartości nie wyższej niż wysokość funduszu założycielskiego wniesionego przez spadkodawcę. Przy czym, jeśli chodzi o fundusz założycielski fundacji, doliczany on będzie do spadku tylko wtedy, jeśli został on wniesiony przez spadkodawcę do fundacji rodzinnej, nie więcej niż dziesięć lat, licząc wstecz od otwarcia spadku. Czyli, przykładowo, jeśli fundator wniósł fundusz założycielski dwanaście lat przed śmiercią, fundusz założycielski nie będzie doliczany do spadku przy obliczaniu zachowku po takim spadkodawcy.
Ustawa określa również odpowiedzialność fundacji rodzinnej za zachowek. I tak – fundacja rodzinna będzie odpowiadać za zachowek tak jak obdarowany. Czyli w pierwszej kolejności uprawniony będzie dochodzić zachowku od spadkobiercy, dalej od zapisobiercy windykacyjnego i wreszcie od obdarowanego i fundacji rodzinnej. Przy czym należy podkreślić, iż fundacja rodzinna będzie odpowiadać za zachowek tylko, jeśli fundusz założycielski po spadkodawcy którym jest dochodzony zachowek, został wniesiony nie dalej niż przed dziesięciu laty od otwarcia spadku. Roszczenie to będzie się przedawniać z upływem pięciu lat od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.
Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza także inne istotne zmiany Kodeksu cywilnego, w zakresie samego zachowku, niezależnie czy jest on dochodzony po spadkodawcy który założył fundację rodzinną, a więc dotyczy wszelkich zachowków. Po pierwsze, obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku będzie mógł żądać odroczenia terminu płatności zachowku, rozłożenia go na raty (co do zasady na okres nieprzekraczający łącznie pięciu lat), a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej zarówno uprawnionego jak i zobowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku.
Ustawa o fundacji rodzinnej, wprowadza do Kodeksu cywilnego, także przepisy, które wprost dopuszczają możliwość zawierania umów o zrzeczenie się zachowku, kończąc tym samym wszelkie dyskusje i rozwiewając wszelkie wątpliwości co do możliwości zawierania takich umów. Na marginesie mogę tylko wskazać, iż dotychczas orzecznictwo dopuszczało możliwość zawierania takich umów, zdania zaś przedstawicieli doktryny i praktyków prawa były w tym zakresie podzielone. Natomiast z własnej praktyki mogę powiedzieć, że zawieranie takich umów jest niezwykle istotne i pomocne w procesie planowania i przeprowadzania sukcesji pokoleniowej.
Cykl filmów powstał we współpracy Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych z telewizją biznesową Biznes24. Przez najbliższe 14 tygodni odbędą się premiery 14 odcinków poświęconych fundacji rodzinnej. Zapraszamy do oglądania Biznes24 oraz śledzenia kanału kancelarii na YouTube.