Autor: dr Aleksandra Krawczyk, LL.M.

Adwokat, doradca restrukturyzacyjny w kancelarii ECO LEGAL we Wrocławiu. Specjalizuje się w prawie upadłościowym i sukcesji przedsiębiorstw. Prowadzi spory sądowe dotyczące m.in. prawa odpadowego i budowlanego.

W projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw, w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców, przewiduje się m.in. jasne zasady dostępu spadkobierców do rachunku bankowego zmarłego przedsiębiorcy oraz przedłużania okresu zarządu sukcesyjnego, a także poszerzenie uprawnień podatkowych.

Jeżeli projektowane zmiany wejdą w życie, możemy spodziewać się, że prowadzenie przedsiębiorstwa po śmierci jego założyciela będzie przebiegało prościej i sprawniej niż dotychczas.

Dostęp do rachunków bankowych

Obecnie jednym z głównych problemów, na jakie napotykają spadkobiercy przedsiębiorców, jest brak dostępu do rachunków bankowych firmy. Jeżeli przed śmiercią zmarły nie udzielił odpowiednich pełnomocnictw, spadkobiercy nie uzyskają z banku nawet wyciągu bankowego, nie mówiąc już o możliwości dokonywania przelewów czy wypłat. Taki stan rzeczy może sparaliżować działanie przedsiębiorstwa, które co najmniej przez kilka dni, ale czasem i tygodni nie ma dostępu do pieniędzy.

Temu problemowi mają przeciwdziałać nowe przepisy. W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego dostęp do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym oraz prawo do wydawania dyspozycji mają przysługiwać spadkobiercy albo małżonkowi przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Te same uprawnienia mają im przysługiwać, jeżeli zarząd sukcesyjny nie zostanie ustanowiony, a to aż do upływu terminu, w którym ustanowienie zarządu jest dopuszczalne (2 miesiące od dnia śmierci przedsiębiorcy). Warunkiem uzyskania dostępu do rachunku bankowego będzie zgłoszenie naczelnikowi urzędu skarbowego kontynuowanie prowadzenia przedsiębiorstwa zmarłego. Dodatkowo przewiduje się, że jeżeli zostanie ustanowiony zarząd sukcesyjny, bank będzie zobowiązany do prowadzenia rachunku bankowego, związanego z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą, na dotychczasowych warunkach.

Łatwiejsze powołanie zarządcy sukcesyjnego

Ułatwieniem dla spadkobierców ma być również obniżenie progu większości głosów wymaganych do powołania zarządcy sukcesyjnego. Obecnie do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Planuje się obniżenie tego progu do 75/100. Powinno to ułatwić powołanie zarządcy sukcesyjnego w przypadku dużej liczby spadkobierców, którzy mają problemy z dojściem do porozumienia w tym zakresie.

Ważna zmiana dotyczyć ma również możliwości powołania zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy przez niego samego. Obecnie wątpliwości budzi możliwość powołania kolejnego zarządcy sukcesyjnego w przypadku, gdy ten wybrany przez przedsiębiorcę zmarł jeszcze za życia przedsiębiorcy. Po zmianie przepisu jasne ma być to, że przedsiębiorca może wskazywać kolejne osoby do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego według uznania lub konieczności. W razie śmierci przedsiębiorcy, uprawnienie to w dalszym ciągu będzie przysługiwało natomiast spadkobiercom.

Przedłużenie okresu zarządu sukcesyjnego

Druga bardzo istotna wada obowiązujących przepisów o zarządzie sukcesyjnym dotyczy zasad jego przedłużania. Co do zasady, zarząd sukcesyjny wygasa najpóźniej z upływem 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy (uwaga – chodzi o dzień śmierci przedsiębiorcy, a nie dzień ustanowienia zarządu, który może być późniejszy nawet o 2 miesiące). Sąd z ważnych przyczyn może przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego przedłużyć okres tego zarządu na czas nie dłuższy niż 5 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Wnioskodawca musi wskazać sądowi także ważne przyczyny, np. że wobec sporu spadkobierców nie udało się jeszcze dokonać działu spadku.

Obecnie obowiązujące przepisy są skonstruowane w ten sposób, że postanowienie sądu o przedłużeniu okresu zarządu sukcesyjnego musi uprawomocnić się przed upływem 2 lat od śmierci przedsiębiorcy, ponieważ w innym wypadku przedsiębiorca zostanie automatycznie wykreślony z CEIDG. Mając na względzie czas rozpoznawania spraw przez sądy, oznacza to, że wniosek o przedłużenie okresu zarządu należałoby złożyć na wiele miesięcy przed upływem dwuletniego terminu, kiedy nawet nie wiadomo, czy to przedłużenie ostatecznie będzie potrzebne. Na szczęście ustawodawca zauważył ten problem. Zgodnie z projektowaną regulacją wystarczające będzie złożenie w terminie 2 lat od śmierci przedsiębiorcy wniosku o przedłużeniu okresu zarządu sukcesyjnego. Sąd będzie miał obowiązek niezwłocznego zawiadomienia CEIDG o złożeniu wniosku. Uniemożliwi to wykreślenie przedsiębiorcy z ewidencji automatycznie wraz z upływem 2 lat od jego śmierci. Wykreślenie z CEIDG nastąpi dopiero w przypadku uprawomocnienia się postanowienia sądu o odmowie przedłużenia zarządu sukcesyjnego albo o umorzeniu postępowania w sprawie przedłużenia zarządu sukcesyjnego. Do czasu wydania przez sąd postanowienia zarząd sukcesyjny będzie kontynuowany na dotychczasowych zasadach. Co ważne, nowe przepisy mają obowiązywać również w odniesieniu do zarządu sukcesyjnego ustanowionego przed ich wejściem w życie.

Korzystne zmiany także w podatkach i składkach

Istotne przepisy planuje się wprowadzić również do ordynacji podatkowej. Mają dotyczyć zarówno przypadku, gdy wygasł już zarząd sukcesyjny, jak i gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, spadkobierca kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą zmarłego przedsiębiorcy i dokonał zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa. W obu tych przypadkach przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe i niemajątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy oraz przedsiębiorstwa w spadku związane z prowadzoną działalnością gospodarczą przejmą spadkobiercy. W tych ramach na spadkobierców przejdą m.in. uprawnienia wynikające z wydanej wobec zmarłego przedsiębiorcy decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożeniu zapłaty podatku na raty. To samo ma dotyczyć decyzji o odroczeniu lub rozłożeniu na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.

Poza tym przewiduje się, że jeżeli osoba sprawuje funkcję zarządcy sukcesyjnego bez wynagrodzenia, to nie będzie obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Na marginesie warto nadmienić, że w projektowanych przepisach znalazło się wyraźne potwierdzenie, że zarządca sukcesyjny może wykonywać swoje czynności zarówno za wynagrodzeniem, jak i bez. Dotychczas budziło to istotne wątpliwości. Nowe przepisy przewidują, że jeżeli nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, zarządca sukcesyjny pełni swoją funkcję bez wynagrodzenia. W takim przypadku nie będzie obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Inne regulacje

W projektowanej ustawie znalazły się też inne ciekawe przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Wśród nich mamy umożliwienie samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej osobom, które nie ukończyły jeszcze osiemnastego roku życia. Zgodę na prowadzenie takiej działalności będzie wyrażał sąd opiekuńczy. Po uzyskaniu zgody młody przedsiębiorca będzie mógł samodzielnie prowadzić swój biznes, w tym podpisywać umowy, składać wnioski o dotacje, występować wobec ZUS i innych organów. Projektowane przepisy to ukłon w kierunku młodych start-upowców, którzy mają pomysł na siebie, ale póki co to od ich rodziców zależy, czy i jak ten pomysł będą mogli zrealizować. W ustawie przewiduje się także, że w sprawach gospodarczych oraz niektórych sprawach z zakresu prawa pracy sąd będzie obowiązkowo kierował strony do mediacji. Będzie to miało miejsce zwłaszcza w przypadkach, gdy przed wniesieniem pozwu strony sporu nie spróbowały rozwiązać go polubownie. Przepisem ułatwiającym działalność w praktyce ma być natomiast ten, zgodnie z którym brak pieczątki na piśmie lub wniosku przedsiębiorcy, a także brak dołączonego do pisma lub wniosku wydruku z KRS lub CEIDG, nie stanowią braku formalnego ani nie są powodem, aby urząd czy inny organ twierdził, że pismo lub wniosek są niekompletne.

Kiedy przepisy wejdą w życie?

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców został opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji 13.04.2023 r. Obecnie jest w fazie konsultacji publicznych. Wszyscy zainteresowani, także firmy rodzinne, mogą zgłosić swoje uwagi do projektowanych przepisów. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to II kwartał 2023 r.

Powyższy artykuł znajdziecie w 52. numerze Magazynu Firm Rodzinnych RELACJE, który stawia pytanie “Czy mamy już kryzys gospodarczy?“. Z pewnością niejeden przedsiębiorca zadaje sobie takie pytanie, widząc, jak spada sprzedaż, rosną ceny surowców czy koszty wynagrodzeń. I nasi autorzy także próbują na to pytanie odpowiedzieć.

Zapraszamy do lektury!

SPIS TREŚCI

TEMAT NUMERU

Czy Polsce grozi recesja gospodarcza? | prof. dr hab. Marian Noga
Czy mamy już kryzys gospodarczy? | dr Jarosław Błaszczak
Zmiany gospodarcze z punktu widzenia producenta komponentów HMI | Paweł Czabak
O tym, co ważne dla firm rodzinnych w obliczu kryzysu | dr Oliwia Samelak, Marta Lussa
Co zrobić, aby wyjść z kryzysu silniejszym? | Andrzej Krótki
Lepiej zapobiegać niż leczyć – refleksje na trudne czasy | Maciej Sasin
Siedem grzechów głównych przedsiębiorcy | Karolina Klimek-Kaźmierczyk
Zadbaj o siebie szefie | Izabela Kielczyk, Robert Mikulski
Przedsiębiorstwo w kryzysie | Paulina Kolowca

SUKCESJA

Prowadzenie firmy po śmierci przedsiębiorcy będzie łatwiejsze | dr Aleksandra Krawczyk, LL.M.
Czy fundacja rodzinna jest rozwiązaniem dla Twojej rodziny i biznesu? | dr Rafał Trzeciakowski

WYDARZENIA

Kongres Firm Rodzinnych „Znaleźć energię” w czerwcu we Wrocławiu

> MAGAZYN FIRM RODZINNYCH RELACJE <

Pobierz aktualny numer magazynu [PDF]

Czytaj aktualny numer online [ISSUU]

Numery archiwalne