Część 1 – Jak powołać radę nadzorczą w firmie rodzinnej?
Firmy rodzinne osiągające sukcesy biznesowe i tworzące silne perspektywy dalszego rozwoju stają przed znaczącymi wyzwaniami związanymi z profesjonalizacją zarządzania. W którymś momencie pojawia się też potrzeba oddzielenia właścicielstwa od operacyjnego kierowania biznesem. Dynamiczne zmiany makroekonomiczne i wyzwania rynkowe pokazują także, iż dobre decyzje mogą zależeć od umiejętności spojrzenia strategicznego z różnych perspektyw, ale także zdolności organizacji do wykorzystania wartości płynących z niezależnej refleksji. Krytyczne wyzwania pojawiają się również w związku z potrzebą zaplanowania sukcesji czy wolą właściciela utrwalenia wartości firmy w kolejnych pokoleniach.
„Nie wstydzę się powiedzieć, że świat jest dziś zbyt skomplikowany, bym sam mógł udźwignąć jego wyzwania” – mówi prezes i założyciel trzeciej pod względem wielkości firmy na polskim rynku paliw.
Jednym z rozwiązań odpowiadających na te wyzwania jest powołanie profesjonalnej rady nadzorczej. W zależności od specyfiki firmy, etapu jej rozwoju, celów strategicznych oraz dynamiki rodzinnej, rada nadzorcza wnosi wartość realizując swoje funkcje poprzez różne role – wspierającą, doradczą czy kontrolną.
Powołanie rady nadzorczej to ważna decyzja, a współpraca firmy rodzinnej z radą nadzorczą nie musi oznaczać rewolucji!
Podejście ewolucyjne pomoże dostosować model współpracy do aktualnych potrzeb firmy i specyfiki właścicielskiej. Dobrze skonstruowana rada nadzorcza to partner, który inspiruje i wspiera w osiąganiu przewagi konkurencyjnej, zwiększając zdolność do przetrwania organizacji przez kolejne pokolenia. W firmach rodzinnych rada nadzorcza z samej istoty swojej roli profesjonalizuje nadzór właścicielski i sposób zarządzania, wprowadzając niezależne, obiektywne spojrzenie, które pomaga oddzielić sprawy rodzinne od biznesowych.
Zanim powołasz radę nadzorczą, przemyśl konkretne kroki
Profesjonalizacja zarządzania firmą wymaga woli właścicieli oraz konsekwencji i systemowego podejścia. Przechodzenie do wybranego modelu współpracy z radą można oprzeć o kroki, które zapewnią adaptację rodziny właścicielskiej do zmiany, a także pozwolą uniknąć pułapek i oporu ze strony ważnych interesariuszy.
KROK 1 – Przeanalizuj potrzeby swojej firmy i rodziny.
Do zadań właściciela należy określenie, jakie kompetencje są niezbędne w kontekście strategii biznesowej firmy, jej ambicji i planów ekspansji – np. wiedza dotycząca nowych technologii, rynków zagranicznych, finansowania, transakcji kapitałowych czy HR i których kompetencji obecnie brakuje. Kompetencje te mogą – przynajmniej częściowo – być uzupełnione właśnie przez ekspertów zaproszonych do współpracy w radzie nadzorczej.
KROK 2 – Zacznij subtelnie.
Jedna lub dwie nowe osoby zaproszone do rady wniosą nową perspektywę nie zaburzając przy tym istniejącej dynamiki. Niezależnie od doświadczeń branżowych czy dziedzinowych, do rady nadzorczej należy zapraszać osoby z wysokim poziomem kompetencji interpersonalnych, co zapewni dobrą komunikację i umożliwi efektywną współpracę. Ponadto prawidłowo poprowadzony proces powinien obejmować wyłącznie osoby o wysokiej reputacji i standardach etycznych.
KROK 3 – Zastosuj etap przejściowy.
Nieformalna struktura i jasno zdefiniowane oczekiwanie, np. konkretne zadanie określone w czasie – to dobry początek. Pozwoli obu stronom na zbudowanie zaufania i doprecyzowanie oczekiwań, a w razie potrzeby umożliwia łatwiejsze, pokojowe wycofanie się z relacji, jeśli współpraca nie ułoży się pomyślnie.
KROK 4 – Formalizuj i profesjonalizuj możliwie szybko.
Stopniowe zwiększanie zakresu zadań rady nadzorczej to świadomy krok w kierunku profesjonalizacji nadzoru właścicielskiego. Kluczowe jest, żeby nie zatrzymać się w połowie drogi i konsekwentnie realizować kolejne kroki wzmacniania kompetencji rady nadzorczej na podstawie zdobywanych na bieżąco doświadczeń.
Powołanie rady nadzorczej to inwestycja w przyszłość! Jak w tym procesie minimalizować potencjalne ryzyko?
Po pierwsze – komunikacja. Regularne spotkania, cykliczne posiedzenia, wymiana informacji, jasne zasady współpracy – to podstawy, które budują transparentność, zaufanie i efektywność pracy rady. Zasady te mogą minimalizować ryzyko zbytniego skupienia się członków rad nadzorczych na swoich osobistych celach – czego często obawiają się firmy rodzinne, a także zapobiegać ryzyku niedocenienia przez właścicieli wkładu wnoszonego przez doradców – czego często obawiają się członkowie rad nadzorczych.
Po drugie – informacja zwrotna. Istotne jest, aby właściciele firm rodzinnych czy członkowie rodziny właścicielskiej podjęli odpowiedzialność za monitorowanie pracy rady i konstruktywną informację zwrotną. Regularna wymiana informacji pomaga budować konieczne w tej współpracy zaufanie i stanowi działanie zapobiegające potencjalnym konfliktom.
Po trzecie – mentoring. Członkowie rady, zazwyczaj prezentujący bogate doświadczenia, mogą pełnić rolę mentorów, wspierając rozwój umiejętności zarządu i kierownictwa. Współpraca rady nadzorczej z rodziną właścicielską to naturalna możliwość nauki w kontakcie z wysokiej klasy ekspertem, co może być szczególnie wartościowe na przykład dla wchodzących w świat biznesu sukcesorów. Z punktu widzenia „nestorów” mentoring ze strony doradcy może szczególnie pomóc w procesie sukcesji, gdzie oprócz dylematów biznesowych pojawia się także wiele innych kwestii.
Podsumowanie
Nie ma idealnych rozwiązań, jednak suma korzyści wynikająca z powołania i współpracy z radą nadzorczą może być znaczna! Jeśli Twoja firma jest na etapie transformacji, rozważa sukcesję, ekspansję lub po prostu chce działać dynamicznie i bardziej profesjonalnie – zaproszenie „do stołu” zewnętrznych ekspertów jako niezależnych członków rady, pojedynczo lub w formie kolegialnego ciała doradców, może być silnym impulsem do budowy nowoczesnego przedsiębiorstwa przynosząc znakomite rezultaty.
| Autorka: Małgorzata Wnęk-Kolaska |