Jakie korzyści dla spółki rodzinnej wynikają ze współpracy z niezależnym członkiem rady nadzorczej?
Niezależni non-executive directors (w realiach polskich z reguły – członkowie rad nadzorczych) mogą pełnić istotną rolę na każdym etapie działalności firmy rodzinnej. Ich doświadczenie oraz przekrojowe spojrzenie biznesowe przydatne będzie zarówno z perspektywy skalowania aktywności gospodarczej (w tym w obszarze międzynarodowym), jak i zwiększenia jakości nadzoru właścicielskiego. Dodatkowo, przedsiębiorcy doceniają obecność niezależnych członków rady nadzorczej w strukturach ich firm w szczególności przy pozyskiwaniu finansowania zewnętrznego, czy też w okresie przeobrażeń organizacyjnych oraz wyzwań związanych z sukcesją.
Niezależny członek rady nadzorczej buduje wartość firmy rodzinnej
Spółka rodzinna, czyli taka w której większość albo wszystkie uprawnienia korporacyjne znajdują się w rękach założycieli lub kolejnych pokoleń, rozwija się przez lata według strategii oraz poszczególnych decyzji podejmowanych przez wąskie grono właścicieli. Zewnętrzny impuls bywa niekiedy potrzebny dla przekroczenia barier, do których organizacja doszła w ramach wzrostu organicznego.
Przedsiębiorstwa tworzone w oparciu o rodzinną współpracę są unikalne. Każde z nich działa wedle specyficznych mechanizmów, które odbiegają od rozwiązań stosowanych przez inne podmioty z tej samej branży. Czasami jednak te wyjątkowe zwyczaje przybierają postać kotwic, czy nieefektywnych łańcuchów decyzyjnych. Ich przecięcie nie może odbywać się radykalnie, lecz wymaga działań ewolucyjnych, a dodatkowo dostosowanych do wyjątkowych cech spółki.
Niezależny członek rady nadzorczej ma szansę wspomóc rozwój biznesowy i ewolucję organizacyjną spółki rodzinnej bardziej efektywnie niż zewnętrzny, kontraktowy doradca. Przede wszystkim pełnienie funkcji w radzie nadzorczej ma z zasady charakter zadania długoterminowego, co pozwala poznać przedsiębiorstwo i jego specyfikę lepiej, niż ma szansę uczynić to konsultant realizujący konkretny i istotnie ograniczony w czasie projekt. Po drugie, niezależny członek rady nadzorczej posiadając już prawdziwy i dokładny obraz spółki, na bazie własnych doświadczeń oraz wiedzy, pomoże w identyfikowaniu rzeczywistych problemów dla wzrostu biznesu, a następnie wspomoże w znalezieniu dróg ich rozwiązania. Jeśli na tym etapie konieczne będzie wsparcie zewnętrznych zasobów, zostanie ono zakontraktowane w zakresie rzeczywistych potrzeb, nie zaś mylnego wyobrażenia o nich. Takie podejście wdrażane przez niezależnego członka rady nadzorczej, skupione na realnych, nie zaś powierzchownych problemach, jest bardziej efektywne czasowo i kosztowo.
Istnieje również prawdopodobieństwo, iż wyzwania, przed którymi staje spółka rodzinna, zostały już w przeszłości przezwyciężone w innej organizacji z udziałem takiego członka rady nadzorczej. Na rynku istnieje grono doświadczonych niezależnych członków rad nadzorczych, będących osobami o ugruntowanej pozycji indywidualnej (marce osobistej) w obszarze biznesu oraz szeroko rozumianego rynku kapitałowego, za którymi przemawia wieloletnie doświadczenie praktyczne. Są to osoby, które w swoim zawodowym życiu rozwiązywały realne problemy.
Zaangażowanie do współpracy niezależnego członka rady nadzorczej to wniesienie do spółki nowych kompetencji w obliczu nowych wyzwań, zarówno operacyjnych, strategicznych, jak i z obszaru tzw. umiejętności „miękkich”. Przykładowo, gdy firma stoi przed wyzwaniem ekspansji międzynarodowej czy transformacji cyfrowej, warto rozważyć powołanie w skład rady nadzorczej kogoś, kto taki skok w swojej karierze zawodowej już wykonał lub przynajmniej miał okazję obserwować z bliska. Zaś w przypadku budowania strategii opartej na wzroście poprzez przejęcia, ekspert od fuzji i przejęć wniesie wiele do dyskusji z kierownictwem. Warto mieć tego typu osoby na pokładzie.
Trzeba podkreślić, że niezależny członek rady nadzorczej z perspektywy przepisów prawa nie prowadzi spraw spółki, stąd nie występuje zagrożenie powstania wewnętrznie drugiego bieguna władzy. Na bieżąco jednak pełnić może rolę doradcy zawsze, gdy jego głos warty jest wysłuchania. Ustawowy obowiązek dbania przez takiego członka rady nadzorczej o obiektywny interes spółki oraz ustanowiony przez prawo nakaz zachowania w poufności wszystkich jej tajemnic, wspierają otwartość i efektywność komunikacji.
Niezależny członek rady nadzorczej zwiększa wiarygodność spółki rodzinnej
Profesjonalista spoza rodziny założycieli, niezależnie od merytorycznych kompetencji, wnosi do spółki obiektywne spojrzenie dotyczące jej funkcjonowania, które nie jest zniekształcone czynnikami emocjonalnymi. W efekcie długoterminowego pełnienia funkcji w spółce pozna on jej organizację oraz specyfikę, co zapewni przenoszenie do firmy najlepszych praktyk rynkowych, lecz nie w sposób rewolucyjny, ale harmonijnie dopełniających specyfikę przedsiębiorstwa.
Obecność niezależnego członka rady nadzorczej w strukturach organizacyjnych spółki to czytelny sygnał dla partnerów biznesowych oraz podmiotów finansujących, świadczący o profesjonalizacji kadr i kroku w kierunku transformacji organizacyjno-zarządczej. Okoliczność ta skutkuje zwiększeniem wiarygodności spółki, gdyż tworzy gwarancję obiektywnego nadzoru i adekwatnych systemów kontroli wewnętrznej, które zmniejszają ryzyko interesariuszy przedsiębiorstwa.
Ostatecznie zwiększenie przejrzystości procesów decyzyjnych w spółce rodzinnej samoczynnie stopniowo przygotowuje ją również do pozyskiwania finansowania zewnętrznego, także o charakterze udziałowym. Profesjonalizacja ładu korporacyjnego ułatwia i przyspiesza bowiem ewentualne rozmowy z inwestorami, gdyby założyciele lub ich bliscy rozważali choćby częściową sprzedaż swoich udziałów.
Niezależny członek rady nadzorczej oparciem w czasie przeobrażeń czy sukcesji
Każda spółka rodzinna dochodzi do etapu, gdy założyciele zamierzają przekazać stery w organizacji osobom z kolejnego pokolenia. Niektóre modele sukcesji zakładają, że sprawy firmy prowadzone będą przez kolejnego przedstawiciela familii, zaś inne, iż do organizacji pozyskany zostanie zewnętrzny menadżer. Niezależnie od wdrażanego wariantu, niezależny członek rady nadzorczej może zapewnić jego bezpieczeństwo i efektywność.
W przypadku, gdy spółką zarządzać ma sukcesor wyłoniony z grona rodziny, zaś założyciele zachowują sobie prawo podejmowania lub współpodejmowania decyzji strategicznych czy krytycznych, na niezależnego członka rady nadzorczej przenieść można ciężar bieżącej kontroli nad funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Ten zewnętrzny profesjonalista może stać się obiektywnym sparingpartnerem dla zarządu w odniesieniu do codziennie napotykanych wyzwań. Przy takiej organizacji twórcy biznesu rzeczywiście będą angażowani wyłącznie w sprawy spółki o odpowiednio dużej wadze.
Niezależny członek rady nadzorczej posiadający wieloletnie doświadczenie w realizowaniu skutecznej kontroli względem menadżerów z zachowaniem reguł efektywnego ładu korporacyjnego wzmacnia bezpieczeństwo właścicieli spółki rodzinnej, gdyby sukcesja miała przebiegać wedle wariantu z udziałem pozyskanych z rynku zewnętrznych członków zarządu. Trzeba bowiem powiedzieć szczerze – w spółce rodzinnej w czasie, gdy założyciele prowadzą jej sprawy, nadzór wewnętrzny ma częstokroć wymiar symboliczny. Obecność w ramach rady nadzorczej profesjonalisty wiedzącego jak i gdzie należy efektywnie kontrolować działania zewnętrznych menadżerów zwiększa komfort beneficjentów firmy rodzinnej, gdy stery w niej mają zostać przekazane osobie pozyskanej „z rynku”.
Dodatkowo niezależny członek rady nadzorczej może przybrać rolę bezstronnego, a tym samym skutecznego, mediatora w przypadku, gdy idea rozwoju spółki prezentowana przez założycieli i sukcesorów będzie się rozmijać. Jedyną dyrektywą jego postępowania jest bowiem interes spółki, który nie ma emocjonalnego zabarwienia.
Niezależny członek rady nadzorczej, który podstawowe wartości realizowane przez spółkę poznał z wizji objaśnianej lub konsultowanej bezpośrednio przez założyciela biznesu, stać się może kontynuatorem oraz strażnikiem tych paradygmatów nawet po śmierci twórcy przedsiębiorstwa. W sytuacjach wątpliwych przypominać może o dziedzictwie spółki oraz źródłach jej pozycji, a także o tym, iż właściwe zarządzanie tożsamością i marką jest kluczowe dla długoterminowego rozwoju.
Kiedy powinienem rozważyć powołanie w skład rady nadzorczej niezależnego członka /członków?
Przedstawione korzyści wynikające z zaangażowania w struktury organizacyjne spółki niezależnego członka rady nadzorczej (dyrektora niewykonawczego) wskazują, że krok ten powinny w szczególności rozważać firmy rodzinne, które stoją u progu nowych wyzwań operacyjnych lub rozwojowych. Efektywne pokonanie problemów lub osiągnięcie zakładanych celów będzie szybsze i łatwiejsze z wykorzystaniem realnego doświadczenia i kompetencji ekspertów, którzy w swojej karierze zawodowej osobiście przezwyciężali już analogiczne trudności lub realizowali podobnie ukierunkowane strategie.
Niektóre korzyści ze współpracy z niezależnym członkiem rady nadzorczej ujawniają się wyjątkowo w przypadku relacji długoterminowej oraz potrzebują czasu, by osiągnąć zakładany efekt. Dotyczy to w dużej mierze zabiegów zmierzających do profesjonalizacji ładu korporacyjnego, realizowanych celem zwiększenia bezpieczeństwa wewnętrznego spółki oraz wiarygodności zewnętrznej, a także procesów sukcesyjnych. Nie da się bowiem z dnia na dzień rewolucyjnie zmienić sposobu działania złożonej organizacji biznesowej bez wywoływania kłopotów, tak jak nie sposób w tym tempie odpowiedzialnie przygotować i wdrożyć efektywne przekazanie kontroli nad przedsiębiorstwem kolejnemu pokoleniu. Te procesy z natury wymagają analiz wstępnych i planowania średnio- i długoterminowego. Dlatego też warto rozpocząć je na tyle wcześnie, by faza wykonawcza przyniosła efekty w oczekiwanym lub koniecznym czasie.
| Autor: Karol Maciej Szymański |