Autor: dr hab. Wojciech Popczyk, prof. UŁ
Wydział Zarządzania, Katedra Strategii i Zarządzania Wartością Przedsiębiorstwa Uniwersytetu Łódzkiego
Czym jest wartość?
Wartość jest atrybutem wszystkiego co cenne, rzadkie, godne pożądania i co stanowi cel ludzkich dążeń. Jest ważna z punktu widzenia rozwoju cywilizacji, czego dowodzi odrębny dział filozofii, jako królowej nauk, aksjologia, która bada naturę wartości, ustala normy i kryteria wartościowania oraz hierarchię wartości. W szerokim znaczeniu — aksjologia jest ogólną teorią wartości, nauką o wartościach, wieloaspektowymi rozważaniami ogólnoteoretycznymi dotyczącymi pojęcia wartości, wywodzącymi się z etycznych koncepcji dobra.
W naukach ekonomicznych i tych o zarządzaniu byty mają swoją wartość determinowaną a) kosztami ich wytworzenia, b) funkcjonalnością użytkową (propozycją korzyści dla zainteresowanych, zdolnością do zaspakajania potrzeb), c) relacją wymienną (kształtowaniem się podaży-popytu na nie na rynku).
Z punktu widzenia psychologicznego dodatkową determinantą wartości są emocje. Cena stanowi w każdym przypadku czasowo-przestrzenną reprezentację wartości.
Rachunkowość jako kanwa rozważań nad wartością przedsiębiorstwa rodzinnego
Tematem przewodnim tego numeru RELACJI jest wartość przedsiębiorstwa rodzinnego. Kanwą rozważań nad wartością przedsiębiorstwa rodzinnego może i powinna być specjalność w naukach o zarządzaniu i jakości – rachunkowość, ponieważ wartość przedsiębiorstwa najczęściej odnosi się do jego aktywów (zasobów). To one są w stanie dostarczyć przedsiębiorcom i inwestorom wolnych przepływów pieniężnych (zysków). W przypadku inwestorów wartość jest kwotą pieniężną, jaką inwestor chce, jest gotowy zapłacić za przyszłe, ponadprzeciętne zyski i korzyści (ekonomika skali, efekt synergii) dzięki wejściu w posiadanie aktywów biznesowych. Oszacowana wartość aktywów jest funkcją czasu wyceny, poniesionych nakładów na ich wygenerowanie, stopnia ich zużycia: fizycznego i moralnego, prognozowanych korzyści ekonomicznych, perspektywicznych zysków, ich bieżącej wartości rynkowej.
Wartość przedsiębiorstwa a wartość firmy
Z perspektywy rachunkowości można mówić o wartości księgowej przedsiębiorstwa i wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Ta pierwsza jest sumą aktywów netto przedsiębiorstwa (wartość aktywów minus zobowiązania). Wartość rynkowa wyraża gotowość inwestorów do kupna całości przedsiębiorstwa za określoną cenę. Pożądaną sytuacją z punku widzenia przedsiębiorcy/właściciela jest, aby potencjalnie wartość rynkowa przewyższała wartość księgową. Jeśli tak będzie, to różnica między zapłaconą ceną za całe przedsiębiorstwo a sumą wartości netto jego poszczególnych aktywów z bilansu nazywa się wartością firmy. Tworzywem wartości firmy są te zasoby niematerialne przedsiębiorstwa, ten kapitał intelektualny, których z uwagi na ich naturę nie można uwzględnić w bilansie. Nie ma metody ich indywidualnego pomiaru. W przedsiębiorstwach giełdowych, aby aktywa bilansowały się z ich wartością rynkową, przewidziano pozycję zbiorczą po stronie aktywów „zasoby niematerialne i prawne”. Do takich zasobów niematerialnych zaliczyć można: wartości, postawy, kompetencje zatrudnionych (kapitał ludzki), reputację, kulturę organizacyjną, markę, znaki towarowe, lokalizację, bazy danych (kapitał intelektualny strukturalny) oraz relacje wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstwa (kapitał relacyjny, społeczny wewnętrzny i zewnętrzny). W gospodarce XXI wieku to właśnie zasoby niematerialne decydują o pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa i jego potencjale generowania przychodów, a zatem powiększania wartości przedsiębiorstwa i wartości firmy. W przypadku spółek giełdowych można łatwiej oszacować wartość firmy niż w przypadku przedsiębiorstw niegiełdowych. Kurs akcji przemnożony przez ilość akcji pozwala oszacować wartość rynkową przedsiębiorstwa. Wystarczy od wartości rynkowej przedsiębiorstwa odjąć wartość aktywów bilansowych netto, aby otrzymać wartość firmy. Przedsiębiorcy władający i zarządzający przedsiębiorstwami niegiełdowymi dowiadują się o wartości swojej firmy w momencie sprzedaży jej części lub całości. Wtedy wartość firmy stanowi różnicę między zaoferowaną przez inwestora ceną zakupu a wartością netto aktywów. Może się okazać, że nie będzie nadwyżki lub cena zakupu będzie nawet niższa niż wartość aktywów (ujemna wartość firmy). Oznaczać to może brak wartościowych dla inwestora zasobów niematerialnych w ofercie.
Wartość firmy rodzinnej to cenny, pożądany atrybut przedsiębiorstwa dla członków rodziny właścicielskiej, zarządzających, kooperantów, klientów i pracowników.
Wartość firmy rodzinnej
Skoro wiadomo już jak rozumie się pojęcie wartości firmy, proponuję wprowadzić w tym miejscu rozważań pojęcie wartości firmy rodzinnej. Najczęściej jest to cenny, pożądany atrybut przedsiębiorstwa dla członków rodziny właścicielskiej i zarządzającej nim, dla kooperantów i klientów, pracowników, a niekoniecznie dla inwestorów zewnętrznych spoza rodziny. Materią wartości firmy rodzinnej są: a) kapitał społeczny rodziny (zaufanie emocjonalne, lojalność, solidarność, poczucie tożsamości, silna infrastruktura moralna, potrzeba silnej reputacji rodziny, jej nazwiska), b) racjonalne procedury sukcesyjne, gwarantujące transfer międzypokoleniowy i długowieczność, c) bezpieczeństwo finansowe członków rodziny, d) kapitał emocjonalny często nazywany wartością emocjonalną. Ten czwarty, ostatni komponent wartości firmy rodzinnej wymaga rozwinięcia. Otóż wspomnienia definiują naszą tożsamość, opowiadają nasze historie, kształtują nasze zachowania i przyszłość. Dlatego ludzie je kultywują. Przedsiębiorstwo rodzinne jest rodzajem „swoistej pamiątki”, która przywołuje wspomnienia i emocje, chwile i ludzi, którzy pozostawili ślad w życiu członków rodziny założycielskiej. Emocjonalna wartość pamiątek polega na ich zdolności do wywoływania głęboko skrywanych uczuć i pozwala nam doświadczać ich jeszcze raz mimo nieubłagalnego upływu czasu. Przedsiębiorstwo rodzinne jest też świadectwem postawy życiowej założycieli i kolejnych pokoleń, ich rozwoju, doświadczeń, marzeń i osiągnięć, opowiada o pewnym okresie ich życia, przypomina, jak daleko zaszli. Psychologowie uznają, że wartość emocjonalna czegokolwiek jest tym większa, im w większym stopniu wywiera wpływ na życie człowieka, im silniej wiąże się ze wspomnieniami. Szacowanie jej może zależeć od doświadczenia życiowego, wrażliwości i wieku. Wartość emocjonalna wyraża stosunek człowieka do rzeczywistości, rozwija empatię i refleksyjność, określa nasz indywidualizm, buduje relacje z bliskimi, nadaje sens naszemu życiu, motywuje do pracy.
Wartość firmy rodzinnej jest tym większa, im bardziej przyczynia się do wzrostu wartości firmy (wcześniej wymienionych zasobów niematerialnych), a ta z kolei, do wzrostu wartości całego przedsiębiorstwa. Wartość firmy rodzinnej jest źródłem przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa rodzinnego nad jego odpowiednikami nierodzinnymi. Dzięki niej przedsiębiorcy rodzinni szybciej i łatwiej generują zasoby niematerialne, osiągają większą efektywność finansową. Widoczne jest to w analizach porównawczych wyników finansowych giełdowych przedsiębiorstw rodzinnych i nierodzinnych na całym świecie. Niestety, wartość firmy rodzinnej nie jest uwzględniana przy sprzedaży przedsiębiorstwa rodzinnego. Oferowana cena zakupu uwzględnia sumę wartości aktywów netto przedsiębiorstwa i wartość firmy odzwierciedlającą jego cenne zasoby niematerialne. Wynika to z faktu, że kapitał społeczny rodziny ogranicza się do członków rodziny i nie można go nabyć przez przejęcie organizacji, a ponadto procedury sukcesyjne, bezpieczeństwo materialne członków rodziny założycielskiej i wartość emocjonalna są z reguły poza zainteresowaniem inwestorów, nowych właścicieli.
Podsumowanie
Na zakończenie warto sformułować następujące konkluzje:
– Wartość firmy rodzinnej jako dodatkowy komponent wartości przedsiębiorstwa rodzinnego istnieje i ma wyjątkową, potencjalną zdolność sprawczą w odniesieniu do wartości firmy, dopóki rodzina właścicielska ma wpływ na zachowania strategiczne przedsiębiorstwa; jeśli rodzina wycofuje się z biznesu, wartość firmy rodzinnej przepada,
– Miarą wartości firmy rodzinnej jest wartość firmy rozumianej jako zbiór wygenerowanych cennych zasobów niematerialnych, lecz relatywnie trwałych i weryfikowalnych przez rynek. W przypadku wyceny przedsiębiorstwa na poziomie wartości jego aktywów netto lub poniżej tej wartości, sprawczość wartości firmy rodzinnej uznaje się za niską, ograniczoną do przetrwania przedsiębiorstwa,
– Beneficjentami i kolejnymi kreatorami wartości firmy rodzinnej mogą być kolejne pokolenia rodziny pod warunkiem wdrożenia racjonalnych procedur sukcesyjnych,
– Koncentracja rodziny na powiększaniu wartości firmy służy wszystkim interesariuszom.
Powyższy artykuł znajdziecie w 56. numerze Magazynu Firm Rodzinnych RELACJE, w którym otwieramy się na ten bardzo istotny temat, jakim jest wartość firmy rodzinnej. Jak się okazuje, wartość ta może być bardzo różnie rozumiana, ma ponadto wiele wymiarów i zależy od osobistego stosunku do rodzinnego biznesu. Bo z jednej strony to majątek, dorobek rodziny, miejsce pracy i źródło dochodów rodziny, ale z drugiej to coś znacznie większego.
Zapraszamy do lektury!
| SPIS TREŚCI |
- Komponenty wartości przedsiębiorstwa rodzinnego | dr hab. Wojciech Popczyk, prof. UŁ
- Wartość Firmy Rodzinnej z perspektywy pokoleniowej | Ewa Kuraszkiewicz
- Wartość Firmy Rodzinnej | Olga Drzewiecka-Panak, Małgorzata Rekosz-Piekarska
- Wartość firmy rodzinnej a kultura organizacyjna | Małgorzata Popielewska
- Inaczej o wartości przedsiębiorstwa, czyli opowieść o biznesie poparta danymi finansowymi | Małgorzata Kaczmarczyk‑Białecka
- Czym dla mnie jest wartość firmy rodzinnej? | Paweł Czabak
- Wartości firmy rodzinnej | Barbara Rożek
- Zarządzanie przez wartości. Gdy wartości stają się Szefem | Agnieszka Musiał‑ Terlecka
- Wartości firmowe | Maciej Sasin
- Zarządzanie ryzykiem jako klucz do sukcesu firmy rodzinnej | Patrycjusz Rodzyński
- II Kongres Przedsiębiorstw Rodzinnych „Sukcesja w biznesie” w Krakowie
| > MAGAZYN FIRM RODZINNYCH RELACJE < |
| Pobierz aktualny numer magazynu [PDF] |
| Czytaj aktualny numer online |
| Numery archiwalne |