Autor: Maciej Sasin

Konsultant rozwoju firmy. Założyciel firmy Akademia Rozwoju Kompetencji, autor książek Budowanie zaangażowania pracowników, Efektywny system pracy, Skuteczna sprzedaż. Model, który zwiększy Twoje zyski, Checklisty dla biznesu i Pro Meeting Tools.

Od niemal 20 lat sam jestem przedsiębiorcą. Nie ukrywam, że problem wypalenia zawodowego spotkał mnie osobiście. Nie jest to łatwa chwila, dlatego uważam, że warto rozmawiać otwarcie o zjawisku wypalenia zawodowego i innych pokrewnych stanach, które mają druzgocący wpływ na prowadzenie firmy, ale i na nasze życie w ogóle.

Oprócz swoich osobistych doświadczeń z wypaleniem zawodowym mam również doświadczenie w pracy z przedsiębiorcami, których spotykam podczas sesji coachingowych i doradztwa. Wielu z nich również dostrzega objawy wypalenia i poszukuje wsparcia, aby sobie z nimi poradzić.

Generalnie temat wypalenia staje się powszechny: według najnowszych badań, aż dwie trzecie pracowników zauważyło u siebie w ciągu ostatniego roku objawy wypalenia zawodowego. Najczęstszymi objawami są zmęczenie wykonywaną pracą oraz brak przyjemności z wykonywanych obowiązków. Wypalenie zawodowe może dotyczyć kasjera w sklepie, jak i prezesa wielkiej firmy.

Wśród grupy osób, których ono dotyczy, jest wielu przedsiębiorców, menedżerów i specjalistów wysokiego szczebla. Można tu mówić o swego rodzaju dramacie. Ponieważ osoby, które doświadczają wypalenia zawodowego to bardzo często osoby kompetentne, które mogą pochwalić się wieloma sukcesami, ale nie doceniają tego, co rzeczywiście osiągnęły.

Czym jest wypalenie zawodowe według definicji?

Na początek przytoczę dwie definicje wypalenia zawodowego. Pierwsza to definicja Christiny Maslach: Istotą psychicznego wypalenia jest swoisty konflikt pomiędzy wyobrażeniem o własnej skuteczności w pełnieniu określonej funkcji a warunkami i osiągniętymi rezultatami. W związku z tym pojawia się frustracja, depersonalizacja, nawet cynizm, czyli negatywne emocje wynikające z nagromadzonego napięcia. Towarzyszą temu również wyczerpanie emocjonalne i fizyczne.

Druga definicja jest podobna, ale równie ważna, sformułowana przez Herbsta Freudenberga: Wypalenie zawodowe to stan frustracji spowodowany poświęceniem się sposobowi pracy, życia lub relacji, które nie przyniosły oczekiwanej nagrody. Wypalona osoba dostrzega rozbieżność pomiędzy wkładem pracy a oczekiwanymi efektami. Tu podobnie, jak w przypadku pierwszej definicji, pojawia się temat frustracji, ale mamy również dodatkowy element polegający na zaspokajaniu potrzeb, pozytywnego nagrodzenia wysiłku, który wkładamy w swoją pracę.

Jeżeli zauważasz u siebie objawy wypalenia zawodowego, warto udać się do specjalistów (mentora, coacha, psychologa czy nawet psychiatry – w zależności od natężenia symptomów), którzy pomogą Ci zminimalizować negatywne skutki tego stanu i znaleźć rozwiązanie tej sytuacji.

Kto jest szczególnie narażony na wypalenie zawodowe

Często mówi się, że wypalenie zawodowe dotyka szczególnie tych osób, które na co dzień pracują z innymi ludźmi. To te grupy osób stykają się często z wyczerpującymi sytuacjami w miejscu pracy. Wśród tych osób są bardzo często pracownicy socjalni, psychologowie, ale także specjaliści obsługi klienta czy menedżerowie. Do tej grupy mogą należeć również coache, trenerzy, nauczyciele. Czyli wszyscy ci, którzy pracują w stałym kontakcie z innymi osobami oraz ich problemami, np. w kontekście rozwoju osobistego – ja sam jestem tego przykładem.

Przedsiębiorcy bardzo poświęcają się swojej pracy, a gdy wyniki są niepomyślne, często pojawia się frustracja i wypalenie zawodowe.

Do tego grona należą również przedsiębiorcy, którzy nierzadko w pełni oddają się pracy i poświęcają jej nawet swoje życie rodzinne, chcąc realizować swoje cele oraz ambicje biznesowe. To dość powszechna praktyka, szczególnie na pierwszym etapie rozwoju firmy, w której jest ona swego rodzaju „niemowlakiem”, który wymaga całodobowej opieki. To właśnie w tym czasie przedsiębiorcy mogą doświadczyć wypalenia zawodowego, ale stanowi ono realne zagrożenie również na późniejszych etapach rozwoju organizacji, w których nie brakuje nowych wyzwań.

Jeżeli przedsiębiorcy nie będą dbali o ten obszar, to może to się skończyć się wycofaniem ze świata biznesu lub brakiem satysfakcji z wykonywanych działań. Przy okazji wypalenia zawodowego cierpią również nasze relacje ze znajomymi, z rodziną oraz współpracownikami. Podsumowując, przedsiębiorcy to osoby, które bardzo poświęcają się swojej pracy, a wyniki i efekty nie zawsze przychodzą w takim tempie oraz na takim poziomie, na jakim by tego oczekiwali. I właśnie dlatego w ich pracy tak często pojawia się frustracja i wypalenie zawodowe.

Skąd bierze się wypalenie zawodowe?

Pierwsza rzecz, która przychodzi na myśl, to przeciążenie pracą. Pracujemy długo, bez przerwy, eksploatujemy swoje zasoby psychiczne i fizyczne, przez co nie regenerujemy się i nie mamy czasu na odpoczynek. To wiąże się z długotrwałym mentalnym zaangażowaniem w to, co robimy, a wtedy praca staje się niezwykle wyczerpująca emocjonalnie.

Kolejnym powodem wypalenia zawodowego może być długotrwały stres, który towarzyszy naszej pracy. Wiele zawodów, szczególnie tych, które wcześniej wymieniłem, są narażone na wysoki poziom stresu i wiele nerwowych sytuacji. Przedsiębiorcy także. Prowadzenie biznesu to nie bajka, tylko pokonywanie ciągłych wyzwań – urzędowych, rynkowych, personalnych, gospodarczych. Kryzys to naturalna rzecz w rozwoju firmy – jeżeli nie na zewnątrz organizacji, to wewnątrz.

Innym z powodów wypalenia zawodowego jest również brak docenienia. Każdy z nas, czy to pracownik, czy menedżer, czy przedsiębiorca potrzebuje docenienia swojego indywidualnego wkładu w pracę. Jeżeli tego brakuje, mamy poczucie, że energia, którą wkładamy w codzienne aktywności i naszą pracę, idzie na marne. Kiedy nie spotka się ona z pozytywnym odzewem i docenieniem. Jeżeli nie mamy jak zaspokoić naszej potrzeby docenienia i pozytywnego odzewu ze strony otoczenia, wtedy pojawia się frustracja i inne symptomy wypalenia zawodowego.

Z brakiem doceniania wiąże się także brak informacji zwrotnej na temat pracy, którą wykonujemy (zjawisko samotności na szczycie). Wtedy niejako z automatu sami projektujemy sobie taką ocenę naszej pracy, a co najgorsze, często jest ona negatywna lub dużo bardziej surowa niż to, jak oceniają nas współpracownicy. Nie wiedząc, jak nasza praca jest postrzegana przez innych, mamy mało informacji zwrotnych, by się rozwijać i doskonalić swój warsztat – to może być kolejny „kamyczek do ogródka” wypalenia zawodowego.

Kolejne dwa aspekty, które sprzyjają pojawieniu się tego zjawiska, to mała zmienność pracy, rutyna, mało wyzwań lub druga strona tego samego medalu, czyli ciągła zmienność, brak stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa, niepewność.

Jeżeli rzeczywiście nudzimy się w swojej firmie, brakuje w niej wyzwań, praca jest monotonna, a nasze ambicje są dużo większe, to możemy czuć się źle z tym, co robimy. Nasza potrzeba osiągnięć nie będzie zaspokojona. Z drugiej jednak strony, jeżeli wszystko się naokoło zmienia, wtedy niestabilne środowisko powoduje, że trudno nam nadążyć za zmianami i mogą one nas frustrować. Widać to teraz w świecie finansów, z którymi musimy radzić sobie w zrewolucjonizowanych zasadach podatkowych, ponosząc przy tym ogromną odpowiedzialność.

Podsumowując ten wątek – główną przyczyną jest frustracja i to, że nasze oczekiwania nie pokrywają się z rzeczywistością. Długotrwały stres, negatywne emocje powodują, że wypalenie zawodowe może czyhać u naszych bram. Ale pamiętajmy, że nie jest to jednorazowe lub krótkotrwałe wydarzenie – to proces, który trwa i narasta przez dłuższy czas. Jeżeli nie jest przepracowany na bieżąco, wtedy może nieść ogromne, negatywne konsekwencje.

Jak przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu?

Podstawowa zasada to: lepiej zapobiegać niż leczyć. Myślę, że pierwszą ważną kwestią jest słuchanie siebie i swojego organizmu – czyli zauważenie, że symptomy wypalenia się pojawiają. Wypalenie zawodowe to proces, a nie jednorazowe wydarzenie. Musimy więc być czujni na sygnały, które wysyła nam organizm, po to, żeby złapać dystans i lepiej funkcjonować.

Osoby, które doświadczają symptomów wypalenia zawodowego, to często osoby kreatywne, będące w kontakcie z ludźmi, ale jednocześnie to osoby, które mało odpoczywają, dają sobie mało czasu na regenerację sił.

W moim przypadku bardzo pomocnym działaniem było zadbanie o sen, o to, żeby rzeczywiście mieć tę energię, fizyczną i emocjonalną, do działania. Trzeba dodać, że w trakcie doświadczania wypalania zawodowego ten sen nie jest tak spokojny, jak normalnie, gdy jesteśmy w dobrej kondycji psychicznej.

Dobrym sposobem na rozładowanie nagromadzonych napięć jest wcześniej wspomniana aktywność fizyczna. W moim przypadku ona też pomogła mi wyjść z trudnego okresu. Wtedy, kiedy dopadało mnie wypalenie zawodowe, starałem się zintensyfikować uprawianie sportu – jazda na rowerze, bieganie, spacery. Więcej czasu poświęciłem na relaksujące działania, które ładowały moje baterie.

Kolejnym aspektem było posiadanie hobby. Rozwijanie swoich pasji i poświęcanie się im jest elementem, który pozwala przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu. W moim przypadku była to gra na gitarze. Innym działaniem jest otaczanie się ludźmi, którzy są spoza naszego kręgu zawodowego lub biznesowego. Dzięki temu można skutecznie oderwać się od swojego problemu, swoich wyzwań i spojrzeć na życie z innej perspektywy.

Zapobieganie symptomom wypalenia zawodowego

W walce z symptomami wypalenia zawodowego bardzo ważna jest obecność wspierających nas osób. Większość menedżerów czy przedsiębiorców cały swój czas spędza z ograniczoną garstką osób. Warto jest szukać nowych perspektyw i wychodzić poza swoją bańkę oraz szukać osób, z którymi możemy podzielić się naszymi wątpliwościami i obawami. Wsparcie innych to dobry sposób na rozładowanie emocji.

Jeżeli nie mamy w swoim otoczeniu takich osób, które bez oceny mogą nas wysłuchać, to warto skorzystać z pomocy psychoterapeuty lub psychiatry. Nie należy wstydzić się wsparcia ze strony profesjonalistów, czyli osób, które zawodowo zajmują się wspieraniem w pokonywaniu przeszkód. To, co robią psychologowie, psychiatrzy, coachowie, to wsparcie w przeformułowaniu myśli, które towarzyszą nam w ocenie sytuacji, w której się znaleźliśmy i opracowanie środków zaradczych..

Innym z kroków, które można wykonać na drodze przeciwdziałania symptomom wypalenia zawodowego, to unikanie porównań z innymi osobami. Tak naprawdę porównując się z innymi, zazwyczaj stawiamy się niżej od nich. A przecież nie każda sytuacja jest równa jeden do jednego. Każdy ma swoją historię, perspektywę i swoją drogę życia oraz różne okoliczności, w których funkcjonuje.

Innym rozwiązaniem jest poszukiwanie stymulacji, np. innych punktów widzenia, innych sposobów wykonywania naszej pracy, przez poszukiwanie informacji, np. na konferencjach, webinarach czy słuchając podcastów. Takim poszukiwaniem rozwiązań i stymulacji może być także cykliczna praca z coachem, czyli osobą, która pomaga nam osiągać rezultaty poprzez rozmowę, stawianie ciekawych pytań i poszerzanie naszych horyzontów.

Kolejnym aspektem, który musimy wziąć pod uwagę, jest ten związany z idealizmem, perfekcjonizmem czy zbyt ambitnymi dążeniami do celu. Tak naprawdę stawianie sobie bardzo wysokich wyzwań, podnoszenie poprzeczki, bycie ciągle niezadowolonym z siebie – to wszystko powoduje, że się wypalamy. Oczywiście cele są ważne, ale warto obniżyć czasami wymagania wobec samego siebie, aby zachować równowagę psychiczną.

Podsumowanie

Problem wypalenia zawodowego wśród przedsiębiorców jest częstym zjawiskiem w dzisiejszym świecie biznesu i nie ma powodu, aby się go wstydzić. Główne przyczyny tego zjawiska, to bycie pod ciągłą presją i pod wpływem stresu związanego z prowadzeniem własnej firmy oraz trudności w utrzymaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Wypalenie zawodowe wśród przedsiębiorców może prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i dla sukcesu biznesowego. W takiej sytuacji nie warto być osamotnionym/ą. Warto szukać wsparcia u bliskich, jak i u specjalistów, rozwijać zdrowe nawyki w pracy, takie jak poszukiwanie wyzwań, ale również odpowiednie planowanie, delegowanie obowiązków i dbanie o równowagę między pracą a życiem osobistym.

Powyższy artykuł znajdziecie w 54. numerze Magazynu Firm Rodzinnych RELACJE, który podejmuje trudny temat wypalenia zawodowego w firmach rodzinnych. Jak się to objawia? Kiedy to następuje? Jakie są tego przyczyny? Co wtedy należy robić? Na te ptania staramy się odpowiedzieć.

W drugiej części numeru znajdziemy dużą dawkę informacji o 16. Ogólnopolskim Zjeździe Firm Rodzinnych U-RODZINY 2023, w trakcie którego zostały ogłoszone wyniki I konkursu „SKRZYDŁA INNOWACJI”. I jeszcze – „wisienka na torcie” – U-RODZINY 2023 w obiektywie młodych – relacja pełna kolorów, zdjęć i wspaniałych cytatów z wypowiedzi dzieci, uczestników warsztatów.

Zapraszamy do lektury!

SPIS TREŚCI

Sześć sprawdzonych sposobów zapewnienia ciągłości w dostawie paliwa do Twojej organizacji | Paweł Czabak
Kiedy w firmie rodzinnej kończy się paliwo… | dr Katarzyna Sobańska-Helman
Wypalenie w pracy przedsiębiorcy | Maciej Sasin
Pozytywna asertywność w rodzinie i biznesie | Olga Drzewiecka-Panak, Małgorzata Rekosz-Piekarska
Oblicza kryzysu w przedsiębiorstwie rodzinnym | Dr Maria Adamska
Usługi BNP Paribas Wealth Management dla firm rodzinnych | Wojciech Fedoruk
16. Ogólnopolski Zjazd Firm Rodzinnych U-RODZINY 2023 w Krakowie
U-RODZINY w obiektywie młodych

> MAGAZYN FIRM RODZINNYCH RELACJE <

Pobierz aktualny numer magazynu [PDF]

Czytaj aktualny numer online

Numery archiwalne